Text Resize

-A A +A

12ο Συνέδριο της Societe Internationale d’Ethnologie et de Folklore (SIEF), Zάγκρεμπ Κροατίας, 21-25 Ιουνίου 2015

 

Πραγματοποιήθηκε με επιτυχία στo Zάγκρεμπ της Κροατίας στις 21-25 Ιουνίου 2015, το 12ο Συνέδριο της Societe Internationale d’Ethnologie et de Folklore (SIEF) με γενικό θέμα «Utopias, Realities, Heritages. Ethnographies for the 21st Century». Το Συνέδριο οργανώθηκε από την SIEF σε συνεργασία με δύο επιστημονικούς φορείς της Κροατίας το Department of Ethnology and Cultural Anthropology, Faculty of Humanities and Social Sciences, University of Zagreb και το Institute of Ethnology and Folklore Research in Zagreb.
Η SIEF είναι διεθνής επιστημονική εταιρεία που ιδρύθηκε το 1964 στην Αθήνα διαδεχόμενη παλαιότερη Εταιρεία την Commission des Arts et Traditions Populaires (CIAP) που είχε ιδρυθεί στην Πράγα τον Οκτώβριο του 1928. Πραγματοποιεί διεθνή συνέδρια ανά διετία, ενώ στους κόλπους της λειτουργούν δέκα ομάδες εργασίας με συγκεκριμένο επιστημονικό αντικείμενο η κάθε μια (η δημιουργία μιας ενδέκατης με αντικείμενο τη μελέτη των «συνόρων» ανακοινώθηκε κατά το Συνέδριο). Αναλυτική παρουσίασή τους γίνεται στην ιστοσελίδα της Εταιρείας www.siefhome.org
H Εταιρεία εκδίδει δύο περιοδικές εκδόσεις: την Ethnologia Europea. Journal of European Ethnology και την Cultural analysis. An Interdisciplinary Forum on Folklore and Popular Culture καθώς και την ενημερωτική έκδοση (Newsletter) με τίτλο SIEF Newsletter (και σε ψηφιακή μορφή).
Στον κατάλογο του Συνεδρίου αναφέρονται 876 επιστήμονες προερχόμενοι από 53 χώρες. Ο αριθμός των συμμετοχών ήταν πράγματι εντυπωσιακός ακόμα και για τα δεδομένα των συνεδρίων της SIEF. Πραγματοποιήθηκαν τέσσερεις κεντρικές διαλέξεις για κάθε ημέρα των εργασιών του Συνεδρίου από διακεκριμένους επιστήμονες με τα εξής θέματα: 1). 1. Living in the past, the present and the future: synchronizing everyday life. Orvar Lofgren (Division of Ethnology, University of Lund) 2) ‘Returnee’ and ‘expatriate bubbles’: alternative modes of the search for community? Jasna Capo (Institute of Ethnology and Folklore Research, Zagreb) 3) Slow Ethnography, Slow Activism: Listening, Witnessing and the Longue Duree. Deborah Kapchan (Performance Studies, New York University) 4) The Experience of Culture: Approaches to an Ethnography of the Immediate in Complex Relations. Bernhard Tschofen (Institute of Popular Culture Studies, University of Zurich). Επίσης μία καταληκτήρια στρογγυλή τράπεζα με το θέμα του Συνεδρίου: “Utopias, Realities, Heritages: Ethnographies for the 21st Century”. Συμμετείχαν οι ομιλητές των κεντρικών διαλέξεων, ενώ σύντομες παρεμβάσεις έκαναν οι δέκα συντονιστές των ομάδων εργασίας. Επίσης εκτός προγράμματος προσεκλήθησαν και έκαναν παρεμβάσεις νέοι ερευνητές (υποψήφιοι διδάκτορες και μεταδιδακτορικοί ερευνητές) που συμμετείχαν στην ομάδα εργασίας των νέων ερευνητών.
Οργανώθηκαν 16 θεματικά πάνελ στο καθένα από τα οποία εντάχθηκαν (περί τις 100) επιμέρους θεματικές ημερίδες. [ http://www.nomadit.co.uk/sief/sief2015/panels.php5 ] Επιπλέον ένα γενικό θεματικό πάνελ, εργαστήρια, παρουσιάσεις πόστερ και κινηματογραφικών ταινιών ως εξής:

• General: Panels that address the conference theme but did not entirely fit any of the thematic streams.
• Archives: The future of archives, traditions of institutional and individual archiving practices, and disciplinary concerns about the use and future of collected data.
• Body/Embodiment: Aspects of the body, embodiment, and emotional life in the context of cultural practices and lived experience, as well as politics and social movements.
• Digital/Virtual: Ethnographic practices for researching (increasingly) virtual lives, with digital technologies.
• Disciplinary discussions: The current state of affairs in ethnology, folklore and related fields, as well as their origins, interconnectedness and future.
• Food: Explores the congress theme through food: its production and consumption, distribution, food as cultural heritage and the related practices and beliefs, as well as the social anxieties and politics behind them.
• Gender and sexuality: Gender politics and sexualities, including discussions on ethnographic traditions, masculinities, power, body politics, identity politics etc.
• Heritage: Heritage and the processes and practices of heritagization, including the politics of intangible heritage, material heritage, memory and commemoration, heritage management etc.
• Home: Co-habitation, home as space and material culture, as well as conceptualizations of home and home-coming.
• Migration/Borders: The challenges and dreams of refugees and minority groups as well as the politics and economics of migration, borders as contested spaces.
• Museums: The position and importance of the museum in contemporary and past societies, as well as the challenges faced by museal collections.
• Narrative: Utopias, heritages and realities from the point of view of narrative discourse, be that in the modern media, academic practices or everyday interaction.
• Politics and social movements: The realities and utopias present in contemporary human activism, social movements, egalitarianism and democratic processes.
• Religion: Utopian imaginations, processes of heritagization and social change in various religious contexts.
• Rural: The utopian image of country life, issues of traditional knowledge and the cultural and socio-economic challenges rural areas face in the contemporary world.
• Socialist and post-socialist studies: The heritage, commemorative practices, transformative changes and Utopian tendencies in the past and present of the Eastern block countries.
• Urban: Considers various aspects of urban life and public space as well as the challenges of researching it.
• Workshops, films and posters: Alternative ways to participate at the congress, inviting interactive contributions (workshops) and visual presentations of research questions, results, data (films and posters).

Θα ήταν δύσκολο να προχωρήσει κάποιος σε σύντομη αποτίμηση του συνολικού περιεχομένου του Συνεδρίου. Τα θέματα και οι περιλήψεις των ανακοινώσεων, που ευρίσκονται στην δικτυακή πύλη της Εταιρείας, όσο και ο έντυπος κατάλογος του Συνεδρίου είναι ιδιαιτέρως κατατοπιστικά για τους ενδιαφερομένους.

Από την πλευρά του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών υπήρξαν δύο συμμετοχές. Η πρώτη εντάχθηκε στη θεματική των Λαογραφικών Αρχείων και συγκεκριμένα στην ημερίδα Archives, digital collections, on-line databases and the internet κατά την οποία ο διευθύνων του Κέντρου Ευάγγελος Καραμανές (κείμενο από κοινού με την Αικ. Πολυμέρου-Καμηλάκη, Παρασκ. Ποτηρόπουλο και Ιωάνν. Καραχρήστο) ομίλησε με θέμα «From the Field into the digital archive: the Hellenic Folklore Research Centre, Academy of Athens in the globalised world» παρουσιάζοντας τις εργασίες ψηφιοποίησης και δημιουργίας Βάσης Δεδομένων στο Κέντρο Λαογραφίας. Ο κ. Καραμανές συμμετείχε και στο ειδικό working group της SIEF για τα Λαογραφικά Αρχεία, που λειτουργεί στο πλαίσιο της SIEF υπό την ευθύνη του καθηγητή Lauri Harvilahti της Finnish Literature Society και της καθηγήτριας Kelly Fitzgerald του University College Dublin.
Στο θεματικό πάνελ παρουσιάστηκαν δέκα ανακοινώσεις. Παρουσιάστηκε το έργο εννέα σημαντικών Λαογραφικών Αρχείων στον τομέα της ψηφιοποίησης, της δημιουργίας Βάσεων Δεδομένων και της τεκμηρίωσης ψηφιακών ή ψηφιοποιημένων αρχείων (Finnish Literature Society, Φινλανδία, National Folklore Collection, Ιρλανδία, Institute of Literature, Folklore and Art, Λετονία, University of Maine, Η.Π.Α., University College Cork, Ιρλανδία, Κέντρον Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών, Estonian Literary Museum, Tartu Εσθονία, Eotvos Lorand University, Βουδαπέστη / University of Pecs, Ουγγαρία, και δύο αξιόλογες ανακοινώσεις θεωρητικού προβληματισμού για την έρευνα στο ψηφιακό περιβάλλον από την κα Daria Voyloshnikova του Πανεπιστημίου του Fribourg και την κα Daniela Vesic του Πανεπιστημίου του Βελιγραδίου. Διαπιστώσαμε ότι οι εργασίες ψηφιοποίησης που εκτελούνται την τελευταία εικοσαετία στο Κέντρο Λαογραφίας με πρωτοβουλία και σχεδιασμό της τ. Διευθύντριας Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη (1993-2013) στο πλαίσιο ευρωπαϊκών προγραμμάτων, αλλά και των τακτικών εργασιών του χάρη στην αξιόλογη υποδομή που δημιουργήθηκε, έχουν φέρει το Κέντρο σε ένα εξαιρετικά αξιοπρεπές επίπεδο σε σχέση με τα τρέχοντα πρότυπα των δυτικοευρωπαικών και βορειοαμερικανικών ερευνητικών ιδρυμάτων. Μας δόθηκε η δυνατότητα να συμμετάσχουμε στις σχετικές συζητήσεις στο πλαίσιο της ομάδας εργασίας παρουσιάζοντας πρόσφατες εργασίες του Κέντρου, που λαμβάνουν χώρα παρά τα πολλά προβλήματα που έχει δημιουργήσει η πολυδιάστατη κρίση στη χώρα μας κατά τα τελευταία έτη. Παρόμοια ζητήματα απασχολούσαν και τους ξένους συναδέλφους, όπως φάνηκε από την συζήτηση στην ομάδα εργασίας και στο πάνελ. Για τον λόγο αυτό σε μια αποστροφή της ομιλίας μου, που επιδοκιμάστηκε από τους συμμετέχοντες, δήλωσα ότι στην δύσκολη σημερινή συγκυρία αισθάνθηκα εξαιρετική ανακούφιση γνωρίζοντας τόσους εκλεκτούς επιστήμονες από διαφορετικές χώρες οι οποίοι αντιμετωπίζουν προβλήματα παρόμοια με τα δικά μας στον αγώνα τους για την διάσωση και τεκμηρίωση των στοιχείων του λαϊκού πολιτισμού.
Η δεύτερη συμμετοχή του Κέντρου αφορά ανακοίνωση των Αικ. Πολυμέρου-Καμηλάκη και Ζωής Μάργαρη στην θεματική ενότητα για την άυλη πολιτισμική κληρονομιά και συγκεκριμένα στην ημερίδα με θέμα Inventorying intangible cultural heritage: a new utopia? «Inventorying intangible cultural heritage: The case of the Hellenic Folklore Research Centre». Η εν λόγω ημερίδα, παρότι στην αγγλική γλώσσα, είχε έντονα γαλλικό χαρακτήρα καθώς την ευθύνη της είχαν ο Laurent Fournier του Πανεπιστημίου της Νάντης και η Sylvie Grenet του Υπουργείου Πολιτισμού της Γαλλίας. Παρουσιάστηκαν εξαιρετικά ενδιαφέρουσες ανακοινώσεις για επιμέρους ζητήματα ένταξης θεμάτων στην αύλη πολιτισμική κληρονομία στο πλαίσιο της UNESCO και το έργο θεσμικών φορέων από την Γαλλία, την Τσεχία, την Ουγγαρία, την Βοσνία και Ερζεγοβίνη, την Ελλάδα και την Βραζιλία. Η ανακοίνωση των εκπροσώπων του Κέντρου Λαογραφίας απέσπασε θετικά σχόλια από την πλευρά των συνέδρων τόσο για την πρόοδο που έχει σημειωθεί στο πεδίο της θεματικής καταλογογράφησης των στοιχείων της άυλης πολιτισμικής κληρονομιάς στο πλαίσιο των εργασιών του Κέντρου όσο και για το υψηλό επίπεδο του θεωρητικού προβληματισμού που την χαρακτήρισε. Από την πλευρά μας διαπιστώσαμε για άλλη μια φορά το υψηλό επίπεδο συντονισμού των θεσμικών φορέων του πολιτισμού στην Γαλλία αλλά και σε άλλες χώρες με λιγότερες οικονομικές και ενδεχομένως οργανωτικές/θεσμικές δυνατότητες, τομείς στους οποίους η χώρα μας υπολείπεται κατά πολύ των άλλων.
Στο πλαίσιο του Συνεδρίου και καθ’ όλη τη διάρκειά του, πραγματοποιήθηκε έκθεση εκδόσεων λαογραφικού και εθνολογικού περιεχομένου στον χώρο του κεντρικού Hall της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου του Ζάγκρεμπ και στην οποία συμμετείχαν εκδοτικοί οίκοι ευρωπαϊκών χωρών αλλά και πανεπιστημιακές εκδόσεις. Σε συνεργασία με το Institute of Ethnology and Folklore Research και τους Κροάτες οργανωτές του Συνεδρίου παρουσιάστηκαν σε ειδικό χώρο πρόσφατες εκδόσεις του Κέντρου Λαογραφίας και ιδιαιτέρως εκείνες που κυκλοφορήθηκαν στην ελληνική και αγγλική γλώσσα που είναι και ευκολότερα προσβάσιμες στο διεθνές κοινό. Πρέπει να σημειωθεί ότι απέσπασαν ιδιαιτέρως θετικές κριτικές από τους πολυάριθμους συνέδρους τόσο για το περιεχόμενό τους όσο και για την καλαίσθητη εμφάνιση και τα υψηλά εκδοτικά πρότυπα που ακολουθούν. Σε συνδυασμό με την πρόσφατη δημοσίευση στο Newsletter της SIEF άρθρου με θέμα την ιστορική εξέλιξη και την κατάσταση των λαογραφικών σπουδών στην Ελλάδα και την σημασία του έργου του Κέντρου Λαογραφίας της Ακαδημίας Αθηνών από την ίδρυση του το 1918 έως σήμερα συνέβαλαν στην προβολή των ελληνικών λαογραφικών σπουδών στην διεθνή επιστημονική κοινότητα (Aikaterini Polymerou-Kamilaki, Evangelos Karamanes, «National Ethnology Reports. Folklore Studies in Greece», International Society for Ethnology and Folklore Newsletter, November 2014, vol. 12, no 2, σ. 12-16). [ Σύνδεσμος: http://www.siefhome.org/downloads/newsletters/sief_news_2014_v2.pdf ]

Στο Συνέδριο συμμετείχαν αρκετοί έλληνες ερευνητές που υπηρετούν σε πανεπιστήμια του εξωτερικού. Από τους υπηρετούντες σε ελληνικά πανεπιστήμια συμμετείχαν η Μαριλένα Παπαχριστοφόρου, πρώην ερευνήτρια του Κέντρου Λαογραφίας και νυν αναπληρώτρια Καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων και η Βασιλική Χρυσανθοπούλου επίσης πρώην ερευνήτρια του Κέντρου Λαογραφίας και νυν επίκουρη Καθηγήτρια της Φιλοσοφικής Σχολής του Πανεπιστημίου Αθηνών. Οι δύο ερευνήτριες συμμετείχαν σε ειδικά πάνελ στο πλαίσιο των οποίων η κα Παπαχριστοφόρου ομίλησε με θέμα Narrative maps or narrative utopias στο πλαίσιο της σύγχρονης εθνογραφίας των νησιωτικών χώρων και η κα Χρυσανθοπούλου με θέμα The academic and public role of folkloric and anthropological scholarship in contemporary Greece.
Κάθε άλλο παρά εύκολο είναι, και μάλιστα σε μια σύντομη αναφορά όπως η παρούσα, να γίνει αποτίμηση ενός τόσο πολυδιάστατου Συνεδρίου όπως σωστά επεσήμανε στην καταληκτήρια κεντρική Συνεδρία ο Πρόεδρος της SIEF Ισλανδός καθηγητής Valdimar Tr. Hafstein. Είναι φανερό ότι τα ζητήματα της πολιτισμικής κληρονομιάς ως βιωμένης πραγματικότητας, ως θέματα διαχείρισης σε θεσμικό τοπικό, εθνικό και διεθνές πλαίσιο, αλλά και ως ουτοπίες (δηλαδή πολιτισμικά υποδείγματα που χρησιμεύουν ως πολιτικές και κοινωνικές προτάσεις και παραδείγματα στις σύγχρονες κοινωνίες) είναι πολυδιάστατα και απασχολούν τις σύγχρονες εθνολογικές και λαογραφικές σπουδές.
Ιδιαιτέρως ενδιαφέρουσες ήταν, όπως ήδη ανέφερα, οι παρεμβάσεις νέων ερευνητών στην καταληκτήρια συνεδρία όπου συζητήθηκε το μέλλον των εθνολογικών και λαογραφικών σπουδών στη σημερινή συγκυρία. Η μη προκήρυξη θέσεων στα πανεπιστήμια και στα ερευνητικά κέντρα οδηγεί στην παράταση των σπουδών (μεταδιδακτορικές έρευνες) των νέων ερευνητών οι οποίοι αναγκάζονται να απασχολούνται σε θέσεις προσωρινές και χαμηλά αμειβόμενες ή στρέφονται σε άλλες απασχολήσεις για την κάλυψη των βιοτικών τους αναγκών. Κοινή ήταν η διαπίστωση ότι στα περισσότερα ερευνητικά και πανεπιστημιακά ιδρύματα οι νεότεροι επιστήμονες είναι ηλικίας άνω των 40 ετών πράγμα που δεν συμβάλει στην προώθηση της καινοτομίας στην ερευνητική διαδικασία. Το μέλλον των εθνολογικών και λαογραφικών σπουδών υπό αυτό το πρίσμα εμφανίζεται δυσοίωνο. Από την άλλη πλευρά η παρουσία, όπως ήδη ανέφερα στην αρχή του κειμένου, ενός τόσο μεγάλου αριθμού συναδέλφων προερχομένων από αξιοσέβαστα επιστημονικά ιδρύματα πολλών χωρών στο Συνέδριο, η ζωντάνια και η πρωτοτυπία των ιδεών ορισμένων νέων κυρίως ερευνητών καθώς και το υψηλό επίπεδο της τεκμηρίωσης των επιχειρημάτων τους μας δίνουν βάσιμες και σοβαρές ελπίδες για το μέλλον του ευρύτερου επιστημονικού μας πεδίου.