Ευάγγελος Καραμανές

Ερευνητής, Κέντρο Λαογραφίας,

«Περιεχόμενο, ανάπτυξη και στόχοι των Εφαρμογών Πολυμέσων

Θα παρουσιάσουμε δύο ψηφιακές εφαρμογές (οι οποίες κυκλοφορήθηκαν σε μορφή DVD, τα οποία έχετε στα χέρια σας, μαζί και με σχετικά ενημερωτικά έντυπα ) και αφορούν κυρίως στην προσπάθεια μεταβίβασης στοιχείων της λαογραφικής κληρονομιάς στο γενικό κοινό και ιδιαίτερα στους νέους. Υλοποιήθηκαν υπό την επιστημονική ευθύνη και συμμετοχή της Αικατερίνης Πολυμέρου-Καμηλάκη  στο πλαίσιο του Επιχειρησιακού Προγράμματος «Κοινωνία της Πληροφορίας» και - όπως το σύνολο του έργου - συγχρηματοδοτήθηκαν κατά 80% από την Ευρωπαϊκή Ένωση (Ευρωπαϊκό Ταμείο Περιφερειακής Ανάπτυξης) και κατά 20% από εθνικούς πόρους.

Στην ψηφιακή εφαρμογή «Ατλας της Ελληνικής Λαογραφίας», παρουσιάζεται το λαϊκό εορτολόγιο στον κύκλο του έτους που ξεκινά την πρώτη Σεπτεμβρίου και κλείνει με το τέλος Αυγούστου. Η εθιμολογία των εορτών παρουσιάζεται με την παράθεση επιλεγμένου ανέκδοτου υλικού (κείμενα, φωτογραφίες, μουσική) από το Αρχείο του Κέντρου Λαογραφίας και κατατοπιστικά επιστημονικά κείμενα.

Επιλέγουμε το «Σάββατο του Λαζάρου», και έχουμε πρόσβαση στο βασικό κείμενο και ειδικά στο σημείο που αναφέρεται στην συγκεκριμένη εορτή, σε επιπλέον ειδικότερες πληροφορίες, σε χειρόγραφο δελτίο, μουσική ηχογράφηση προερχόμενη από την Εθνική Μουσική Συλλογή με πλήρη τεκμηρίωση και επίσης στην σχετική σελίδα των «Ζητημάτων Ελληνικής Λαογραφίας του Γ. Α. Μέγα.

Παράλληλα παρέχεται η δυνατότητα αναζήτησης πληροφοριών με βάση τον τόπο στον οποίο αναφέρεται το υλικό. Για παράδειγμα επιλέγουμε το «Σάββατο του Λαζάρου» και την περιοχή της Καστοριάς και βλέπουμε το σχετικό δελτίο από την Γέρμα.

Στην εφαρμογή περιλαμβάνεται επίσης ο Ατλας της Ελληνικής Λαογραφίας το γνωστό στην επιστημονική κοινότητα έργο που σχεδιάστηκε στο πλαίσιο της δημιουργίας του Ευρωπαϊκού Λαογραφικού Ατλαντα πριν από σαράντα και πλέον έτη (1966) από τον Γ. Σπυριδάκη με την συγκέντρωση τότε σε 4500 ειδικά ερωτηματολόγια στοιχείων για τις εθιμικές πυρές στον κύκλο του έτους και για τα γεωργικά εργαλεία και δημοσιεύτηκε το 1975 από τον Στεφ. ΄Ημελλο. Για την εκπόνηση του ψηφιακού Ατλαντα επωφεληθήκαμε από τις καλές συμβουλές του Γεωργίου Αικατερινίδη και από την συνεργασία με τον Στέφανο ΄Ημελλο.

Ένα παράδειγμα: Επιλέγουμε από τον κατάλογο των εορτών κατά τις οποίες έχουμε αφή πυρών την «Κυριακή του Πάσχα» και βλέπουμε τους σχετικούς τόπους.

Με δεξί «κλικ» έχουμε πρόσβαση σε δελτία που αναφέρονται σε επιλεγμένους τόπους. Εδώ ένα παράδειγμα από το Ριζοκάρπασο της Κύπρου

΄Οσον αφορά στα γεωργικά εργαλεία ο κάθε τύπος αρότρου εμφανίζεται πάνω στο χάρτη ενώ με δεξί κλικ έχουμε σχετική φωτογραφία ή σκαρίφημα. Να πω εδώ ότι το σύνολο των σημείων πάνω στο χάρτη για τις εποχικές πυρές, τους τύπους του αρότρου και του ζυγού είναι περί τις 18.000.

Με λίγα λόγια με τον Ατλαντα αποτυπώνεται η γεωγραφική διάδοση ενός φαινομένου στο χάρτη με την χρήση ειδικών συμβόλων και σχετικών υπομνημάτων που αναφέρονται στα θέματα που έχουν καταγραφεί. Με την χρήση της τεχνολογίας αυτής ξεπερνιούνται προβλήματα ταξινόμησης των λαογραφικών εκδηλώσεων με βάση τον χρόνο, τον τόπο, το θέμα, την φύση του υλικού καθώς όλα αυτά αλλά και νέα κριτήρια/φίλτρα πρόσβασης και αναζήτησης ενσωματώνονται πλήρως στην ψηφιακή εφαρμογή.

Στην εφαρμογή συμπεριλαμβάνεται σύντομη ενημερωτική εισαγωγή, που αναφέρεται στην ιστορία, τους σκοπούς και το έργο του Κέντρου Λαογραφίας και σχετικά με την εκπόνηση του Ατλαντα κείμενα.

Κρίθηκε επίσης σκόπιμο να συμπεριληφθούν τα δύο κύρια ερωτηματολόγια του Κέντρου Λαογραφίας σε ψηφιακή μορφή, ώστε οι ενδιαφερόμενοι που θα πραγματοποιήσουν ειδικές επιτόπιες λαογραφικές καταγραφές να έχουν άμεση πρόσβαση σε αυτό. Πρόκειται για τα Ζητήματα Ελληνικής Λαογραφίας του Γ. Α. Μέγα και Παραδοσιακός υλικός Βίος του ελληνικού λαού (Ερωτηματολόγιο) των Στεφ. Δ. Ημέλλου και Αικ. Πολυμέρου-Καμηλάκη τα οποία αποτελούν κύρια εργαλεία για τις λαογραφικές αποστολές των ερευνητών του Κέντρου Λαογραφίας και για την κατάταξη του λαογραφικού υλικού.

Η εκπαιδευτική εφαρμογή «Ταξιδεύοντας στην Ελλάδα για λαογραφική έρευνα», αποτελεί μια περιήγηση σε μια σειρά επιλεγμένων τόπων, δεκαεπτά τον αριθμό, τους οποίους μπορεί να επισκεφθεί ο ενδιαφερόμενος με την βοήθεια των ερευνητών του Κέντρου, οι οποίοι ετοίμασαν κατατοπιστικά κείμενα, συνοδευμένα από φωτογραφίες, μουσική, ηχητικές καταγραφές και βίντεο που αφορούν ποικίλες εκφάνσεις του λαϊκού πολιτισμού.

Υπάρχει δυνατότητα πλοήγησης πάνω στο χάρτη της Ελλάδας.
Η μουσική αντιστοιχεί στην περιοχή που επισκεπτόμαστε. Επιλέγοντας ένα συγκεκριμένο τόπο, εδώ τα Κοπατσάρικα χωριά των Γρεβενών, έχουμε πρόσβαση σε κείμενα με την μορφή ερωτήσεων και απαντήσεων, και σχετικό με το θέμα που παρουσιάζεται υλικό τεκμηρίωσης: φωτογραφίες, ηχογραφήσεις ή βίντεο τα οποία επιλέγουμε κατά περίπτωση.
Έχετε ήδη στα χέρια σας την εφαρμογή αυτή και θα διαπιστώσετε ότι για να την διεξέλθει κάποιος αναλυτικά χρειάζεται αρκετός χρόνος. Θα αναφερθώ συνοπτικά σε όλους τους παρουσιαζόμενους τόπους αναφέροντας τα κύρια θέματα που παρουσιάζονται στον καθένα από αυτούς. 
 

Στο προσεχές μέλλον το Κέντρο σχεδιάζει την ανάπτυξη εξελιγμένων διαδραστικών διαδικτυακών τόπων που θα στηρίζονται σε νέα δυναμικά και πολυδιάστατα τεχνολογικά μέσα και ειδικότερα στις Σύγχρονες Τεχνολογίες Εφαρμογών Διαδικτύου (Rich Internet Applications) και Σημασιολογικού Ιστού (Semantic Web) για την ανάπτυξη ολοκληρωμένης πλατφόρμας ανάλυσης στον Παγκόσμιο Ιστό. Το ψηφιακό περιεχόμενο είναι ήδη κωδικοποιημένο (έντυπα, φωτογραφίες, ήχος, βίντεο, κ.λπ.) με βάση σχετικά πρότυπα (Dublin Core, CIDOC CRM).

Προσδοκούμε την ανάπτυξη υπηρεσιών που θα έχουν ως βάση την δυνατότητα αναζήτησης και προσπέλασης του περιεχομένου και να παρουσιάσουν στο χρήστη το περιεχόμενο με δυναμικό και ευέλικτο τρόπο προσφέροντας την αίσθηση της εποπτικής αντίληψης και οργανωμένης πρόσβασης σε αυτό. Για παράδειγμα – σε σχέση με τις εφαρμογές που είδη παρουσιάσαμε - η γεωγραφική παρουσίαση τύπου google map δίνει τη δυνατότητα πλοήγησης πάνω στο χάρτη. Ο χρήστης έχει τη δυνατότητα εστιάζοντας στην τοποθεσία που επιθυμεί να λαμβάνει θεματικές, ειδικές πληροφορίες. Αλλη μια υπηρεσία που χαρακτηρίζεται από διαδραστικότητα – που εμπλέκει άμεσα τον χρήστη και δημιουργεί την αίσθηση συμμετοχής του είναι η εικονική πλοήγηση στις εκθέσεις και τα Μουσεία του Κέντρου Λαογραφίας. Σημαντική είναι η πολυμεσική παρουσίαση επιλεγμένων σημαντικών βιβλίων ή χειρογράφων τύπου turn pages. Στο πλαίσιο αυτό θα μπορούν να παρουσιάζονται ηχογραφημένες αφηγήσεις, μουσικά κομμάτια, βιογραφικά στοιχεία για τον συλλογέα ή τον συγγραφέα, και όποια άλλη πληροφορία κριθεί χρήσιμη. Τέτοιου είδους εφαρμογές μπορούν να προσφέρουν στην εκπαίδευση των νέων αλλά και στο ευρύτερο κοινό.