Πάνος Λιγομενίδης

Πρόεδρος της Ακαδημίας Αθηνών,
Επόπτης του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας

Σεβασμιώτατε εκπρόσωπε της Αυτού Θειοτάτης Παναγιότητος του Οικουμενικού Πατριάρχη κ. κ. Βαρθολομαίου,
Αιδεσιμολογιώτατε εκπρόσωπε του Μακαριωτάτου Αρχιεπισκόπου Αθηνών και Πάσης Ελλάδος κ. Ιερωνύμου,
Κυρία Γενική Γραμματέα του Υπουργείου Παιδείας (Νίκη Γκοτσοπούλου),
Κύριε Ειδικέ Γραμματέα Ψηφιακού Σχεδιασμού (Βασ. Ασημακόπουλε),
Κυρία Διευθύντρια Νεότερης Πολιτιστικής Κληρονομιάς του ΥΠΠΟ (Τέτη Χατζηνικολάου),
Κυρία Βάσω Κολυβά, Υπεύθυνη Δημοσιότητας της Κοινωνίας της Πληροφορίας-Ψηφιακής Σύγκλισης

Από το 1995 ως Επόπτης του Κέντρου Λαογραφίας, έχω βιώσει τον αγώνα των Ερευνητών του και της Διευθύντριας  να διασωθεί και να αξιοποιηθεί ο ανεκτίμητος πλούτος, σε όγκο και ποιότητα, που έχει συγκεντρωθεί κατά το διάστημα των 90 χρόνων λειτουργίας και δραστηριότητας του Κέντρου.  Αυτός ο θησαυρός κινδύνευε να παραμείνει απλώς αρχειακό - μουσειακό είδος, δυσπρόσιτο στο μεγαλύτερο μέρος του με τα παραδοσιακά μέσα που διέθεταν οι ερευνητές και το Κέντρο.  Αν προσθέσουμε και κάποια έντονη εσωστρέφεια, εν πολλοίς δικαιολογημένη, λόγω των πρωτόγονων συνθηκών πρόσβασης στο υλικό, το Κέντρο έτεινε να συγκεντρώνει υλικό, χωρίς να μπορεί να το επεξεργασθεί, και κυρίως να το προσφέρει σε επιστημονική μορφή στους ειδικούς  αλλά και στο ευρύτερο κοινό.

Ο επιπλέον κίνδυνος καταστροφής του μουσικού αρχειακού υλικού, εξαιτίας του απομαγνητισμού των ταινιών, στις οποίες είναι καταγεγραμμένη η Εθνική Μουσική Συλλογή, κατέστησε αναγκαία και άμεσης προτεραιότητας την αντιγραφή και αποθήκευση του υλικού αυτού σε σύγχρονα ψηφιακά μέσα.

Με την βεβαιότητα ότι η σύγχρονη τεχνολογία, μπορεί να εξασφαλίσει την ακεραιότητα του υλικού εις το διηνεκές, να διευκολύνει καθοριστικά τους ερευνητές στην μελέτη και την αξιοποίηση του υλικού αλλά και να κοινοποιήσει την πληροφορία σε όλο τον κόσμο, η Διευθύντρια του Κέντρου κ. Αικατερίνη Πολυμέρου-Καμηλάκη προχώρησε στην σύνταξη το 1995 Προγράμματος για τη Μηχανοργάνωση της Βιβλιοθήκης και του  Αρχείου του Κέντρου. Το Πρόγραμμα υποβλήθηκε στο Υπουργείο Παιδείας, υπό την επιστημονική εποπτεία μου, για χρηματοδότησή του από το Β΄ Πακέτο Στήριξης. Η έγκριση από την αρμόδια Επιτροπή και η εφαρμογή του έδωσε στο Κέντρο ως Αρχείο- Βιβλιοθήκη, την ευκαιρία να ανασυγκροτηθεί εκ βάθρων και στους ερευνητές τη δυνατότητα να συνεχίσουν τη διερεύνηση των θεμάτων του λαϊκού πολιτισμού με σύγχρονα μέσα.

Στο πλαίσιο του Προγράμματος «Ανάπτυξης  και Εκσυγχρονισμού της Βιβλιοθήκης και του Αρχείου του Κέντρου» αποκτήθηκε ο αναγκαίος τεχνικός εξοπλισμός, απαραίτητος για την εφαρμογή και ανάπτυξη ειδικού λογισμικού, προχώρησε ικανοποιητικά η εκπαίδευση του μονίμου και του επί συμβάσει προσωπικού στο συγκεκριμένο πρόγραμμα, ολοκληρώθηκε η κατασκευή στούντιο για τις μουσικές μεταγραφές.

Η Κοινωνία της Πληροφορίας  έδωσε τη δυνατότητα να αξιοποιηθεί η υπάρχουσα υποδομή και να ψηφιοποιηθεί το σύνολο σχεδόν του θησαυρού του Κέντρου.  Στο πλαίσιο της Κοινωνίας της Πληροφορίας το Κέντρο πραγματοποίησε το Πρόγραμμα «Δημιουργία Εθνικού Κέντρου Τεκμηρίωσης του Λαϊκού Πολιτισμού», υπό την επιστ. ευθύνη του Γενικού Γραμματέα της Ακαδημίας Αθηνών, συναδέλφου κ. Νίκου Ματσανιώτη, το οποίο αναλυτικότερα περιλαμβάνει:

Την ψηφιοποίηση, επεξεργασία, τεκμηρίωση και διαχείριση του υλικού του λαογραφικού αρχείου του Κέντρου Ερεύνης της Ελληνικής Λαογραφίας (550.000 τεκμήρια από το Αρχείο Χειρογράφων, δελτίων του Αρχείου Αποδελτιωμένου Λαογραφικού Υλικού, φωτογραφίες, μουσικές καταγραφές σε ταινίες και δίσκους),

Την μετατροπή σε ηλεκτρονική μορφή των χειρόγραφων δελτιοκαταλόγων (Τραγούδια, 120.000 τεκμήρια, Αινίγματα, 10.200 τεκμήρια, Υλικός βίος, 70.000 τεκμήρια, Τοπωνύμια, 13.500 τεκμήρια, Δίστιχα, 15.300 τεκμήρια, Επώνυμα-τοπωνύμια 10.200 τεκμήρια),

Την Ψηφιοποίηση των επιστημονικών Επετηρίδων  του Κ.Ε.Ε.Λ. (10.300 περίπου σελίδων).

Ακόμη περιλαμβάνει στα αποτελέσματά του δύο ψηφιακές εφαρμογές τον «Λαογραφικό Ατλαντα της Ελλάδος», δηλαδή ψηφιακό Λαογραφικό Χάρτη της Ελλάδος για τις εθιμικές φωτιές επίσης στον κύκλο του χρόνου και τη διάδοση των ποικίλων αρότρων και του ζυγού από το ησιόδειο, ως το σύγχρονο σιδερένιο.

Στο πλαίσιο της ανάπτυξης εκπαιδευτικής εφαρμογής με κύριο στόχο την σύνδεση της εκπαίδευσης με τον θησαυρό της Λαϊκής Παράδοσης δημιουργήθηκε ένα εκπαιδευτικό DVD που έχει σχέση με ελληνικούς τόπους και τη λαογραφία τους.

Τέλος μέσω της διαδικτυακής πύλης εξασφαλίζεται η πρόσβαση του κοινού στο περιεχόμενο των συλλογών του Κέντρου Λαογραφίας, στην επιστημονική Επετηρίδα του και στα Δημοσιεύματά του.  Η ιστοσελίδα του Κέντρου Λαογραφίας αποτελεί ένα παράθυρο ευχάριστο απ’ όπου μπορεί ο επισκέπτης να δει, να ακούσει, να απολαύσει τις δυνατότητες που η σύγχρονη δραστηριότητα του Κέντρου Λαογραφίας προσφέρει. Εκθέσεις, εκδόσεις σε πλήρη ανάπτυξη, άφθονο αρχειακό υλικό, μουσικές, φωτογραφικό υλικό, επικοινωνία με τον κόσμο.

Αλλωστε αυτό είναι και το νέο στοιχείο που έφερε η Κοινωνία της Πληροφορίας στην ελληνική πραγματικότητα και στην Ευρώπη, και που ελπίζουμε να προχωρήσει και να ολοκληρώσει η Ψηφιακή Σύγκλιση.

Το Κέντρο Λαογραφίας με την υποδομή που διαθέτει και τις δυνατότητες που του δίνει το παλαιό προσωπικό (εννοώ οι συνταξιούχοι, οι οποίοι εξακολουθούν να πλαισιώνουν τα προγράμματα του Κέντρου), το υπάρχον έμπειρο προσωπικό και οι νέοι ερευνητές, που πριν από λίγες μέρες ορκίστηκαν και ανέλαβαν υπηρεσία, μπορεί και πρέπει να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στον τομέα της ψηφιακής σύγκλισης  και της διάχυσης του υλικού. 

Έτσι, παρά το γεγονός ότι όταν αναφερόμαστε στη Λαογραφία και στον λαϊκό πολιτισμό συχνά χρειάζεται να διευκρινίσουμε τη σχέση τους με την παράδοση, η οποία παραπέμπει -κακώς- στη συντήρηση και άλλα παρόμοια, το Κέντρο Λαογραφίας ευρίσκεται στην πρωτοπορία, όσον αφορά στην τεχνολογία, τον εκσυγχρονισμό και το ερευνητικό προσωπικό.